VELIKI PRAVOSLAVNI KRST

načinjen od ružičastog mohačkog mermera, od ustanovljenja, pa sve do iza Drugog svetskog rata je dominirao Svetogeorgijevskim trgom, danas se nalazi u porti Velike pravoslavne crkve. Njega „u slavu Božiju podiže pravoslavno istočne crkve opštestvo somborsko godine 1795", da bi ga 1857. obnovilo, dok mu je 1895. pridodata i gvozdena ograda, a Julijana Palanački, supruga pesnika Laze Kostića o svome trošku izvršila njegovu temeljnu obnovu 1904. godine. Dok se nalazio na trgu, krst je bio središte brojnih događanja, uglavnom verske sadržine somborskih Srba, poput Bogojavljenskih praznika i osvećenja vodice; velika svečanost koja je po tradiciji bila praćena vojničkom paradom i počasnom paljbom. Takođe, u porti je pored ovoga, i drugi, nešto manji, mermerni krst od 1856, koji se pre toga nalazio ispred Palate Kronić, advokata i veleposednika Stevana Kronića.

                                            Replika krsta

Kod rekonstrukcije glavne ulice u pešačku zonu,  projektom je planirano i vraćanje baroknog krsta iz 1795. godine visokog 7.50 metara, iz porte crkve na prvobitnu  lokaciju,  odnosno na Trg Svertog Đorđa.  Utvrđeno je,  da se zbog oštećenja i načina kako je ugrađen,  krst se ne može demontirati i ponovo sastaviti. Izrađena   je   kopija, odnosno replika krsta od druge vrste kamena.  Na  postamentu krsta  istog  stila kao originalni, ali  od  granitnog kamena   uklesane su   dve godine,  1795.   godina  podizanja  starog krsta i 2011. kada je podignut novi krst, odnosno replika.  Krst  je osvećen 4. maja iste godine. Na krstu je postavljena   bronzana spomen ploča sa natpisom: „ U slavu božju na mestu velikog pravoslavnog krsta iz 1795. godine, koji je posle Drugog svetskog rata prenet u portu crkve Sv.Georgija, podignuto je ovo sveto znamenje".  Prema projektu i nadzoru  arhitekte Sime Jančića, radove je izveo  kamenorezac „Hordoši" iz Bezdana.     

Tekst: Milan Vojnović i Sima Jančić